اماکن مذهبی هندوئیسم در پاکستان:

تعداد پیروان هندوئیسم در پاکستان 1.85 درصد از کل جمعیت پاکستان است  و بر اساس سر شماری سال 1998 ء هندوئیسم دومین دین بزرگ پاکستان پس از اسلام است که در سال 2010 ء در پاکستان پنجمین دین پر جمعیت جهان، دین  هندو بوده است[i]. همچنین در پاکستان هندوئیسم اماکن مذهبی بسیاری دارد که شامل معابد هندو و سایر اماکن مذهبی می باشد.

معابد هندو در پاکستان:

ریما عباسی زن نویسنده پاکستانی کتابی با عنوان معابد تاریخی هندوهای پاکستان در مورد معابد مهم پاکستان نوشته است. در این کتاب به هزاران معبد اشاره شده است که در زیر به چند معابد مهم اشاره می شود.

معبد "کتاس راج"، در منطقه چکوال پاکستان.

معبد "کتاس راج" در منطقه چکوال در ماها بهاراتا (در کتاب مقدس هندوها) نیز ذکر شده است. طبق روایات هندو، وقتی سیتا همسر شیواجی دنیا را ترک کرد، از اشکی که در غم شیوا از چشمان او جاری شد، 2 حوض مقدس پدید آمد. یکی پوشکار از اجمیر و دیگری از "کتک شیل" این کلمه در زبان سانسکریت به معنای مبارزه با اشک است، اما این جا این کلمه به دلیل استفاده بیش از حد، قطع شده  و "کتاس" شده است. آب این حوض برای هندوها بسیار مقدس است و زائران هندو از سراسر جهان هر ساله از اینجا بازدید و زیارت می کنند[ii].

هینگلاج دیوی یا معبد نانی در بلوچستان پاکستان.

هینگلاج ماتا که با نام‌ های هینگلاج دیوی، هینگولا دیوی و معبد نانی نیز شناخته می ‌شود، معبدی در منطقه هینگلاج در بلوچستان پاکستان است. اینجا معبد زیارتی هندو است که به نام های متعددی خوانده می شود. مسلمانان منطقه او را "امان هینگلاج "، یعنی مادر هینگلاج، "نانی هینگلاج" یعنی مادر بزرگ هینگلاج و "مائی هینگلاج" یعنی زن بزرگ هینگلاج می نامند. براساس اعتقاد هندوها، هینگلاج شکل سیاه "مادر پارواتی" رهبر هندوها است و جامعه هندو او را هینگلاج دیوی می نامند. به گفته چارلز من فورمن، نویسنده انگلیسی: مسلمانان احتمالاً نام باستانی نانیا، ایزد بانوی ایرانیان و باختریان باستان را زنده نگه داشته‌ اند، اما مسلمانان این منطقه نیز وی را برای قرن ها مبارک می دانند. پیروان هر دو مذهب برای بازدید و زیارت او می آیند[iii].

معبد "شواله تیجا" در منطقه سیالکوت پاکستان.

معبد تاریخی "شواله تیجا سینگ"( Shawala Teja Singh) در شهر سیالکوت پاکستان نیز مکان مهمی برای هندوئیسم است. این معبد پس از استقلال پاکستان بسته شد، اما پس از بازسازی، معبد بازگشایی شده است[iv]. اطراف این معبد شهر پر جمعیت سیالکوت واقع است. این معبد که در جاده علامه اقبال قرار دارد، کمی مرتفع است و با چند پله بالا رفتن می ‌توان به آن رسید. براساس گزارشی که در وب سایت هیأت املاک متروک شده پاکستان، این معبد قدمتی 1000 ساله دارد.

علاوه بر هندوهای هند که هر ساله برای حضور در مراسم مذهبی به پاکستان می آیند و از این معبد نیز بازدید می کنند، صدها مسلمانان از این منطقه و سایر مناطق پاکستان نیز هر روز از این معبد بازدید می کنند که اکثراً کودکان و زنان هستند. برخی از زنان و کودکان مسلمان در مورد دلیل آمدن خود به این معبد بیان می کنند که می خواهند ببینند هندوها چگونه عبادت خود را انجام می دهند و محل عبادت آن ها چگونه است[v].

معبد والمیکی در لاهور.

" معبد والمیکی" یک معبد هندو است که در شهر لاهور پاکستان قرار دارد و این معبد توسط شورای هندوهای پاکستان و هیأت املاک متروکه در پاکستان، مدیریت و نگهداری می شود. این معبد مربوط به دوران معاصر است و معبد کریشنا و معبد والمیکی معابد هندوهای در لاهور هستند.

معبد شیوا در کراچی:

معبد شیوا در کراچی، معبدی است که راما و سیتا، رهبران مذهبی هندو در آن اقامت داشتند. معبد شیوا در منطقه کلیفتون کراچی یک مکان افسانه ای برای شیفتگان هندوئسیم است، این معبد بیش از 500 سال قدمت دارد، اما این مدت برای زینت دادن به داستان به 5 هزار سال کشیده شده است. وقتی گفته می شود این معبد هزاران سال قدمت دارد، سنت ها و افسانه های بسیار جالبی در رابطه با آن به وجود می آید. این معبد که در داخل غاری بین تپه ‌ها ساخته شده است، زمانی 40 فوت زیر سطح دریا بود و دارای 4 طبقه زیر زمینی بود (بعضی جاها می ‌گویند 6 طبقه) و گذرگاه ‌هایی که از هر طبقه به جهات مختلف منتهی می ‌شدند. درخت انبوه بانیان داخل معبد نیز قدمتی هم اندازه با خود معبد را دارند، که شاخه های آن بر کل معبد سایه می اندازد. بنا بر اعتقاد هندوها لرد شیوا مراقب دریاست و در آیین هندو، لرد شیوا بزرگترین خدا (العیاذ بالله) است، در باورهای هندوها او کنترل کننده زمان است که نه تنها زمان را به گذشته، حال و آینده تقسیم می کند، بلکه قدرت تغییر این وارونه را نیز دارد. براساس اعتقادات مذهبی آن ها، لرد شیوا همچنین خدای نابودی (العیاذ بالله) است، در زمان مقرر پایان جهان، این لرد شیوا جهان را نابود خواهد کرد. طبق اعتقادات هندوها، این معبد قرن ها محل سکونت لرد شیوا بوده است، پس از گذشت قرن ها شیوا اینجا را ترک کرد، اما او هنوز هم اغلب به شکل مار از معبد بازدید می کند[vi]. ماها بهاراتا یک داستان حماسی طولانی است که جایگاه یک کتاب مذهبی هندو را دارد. در این کتاب مقدس، این معبد به عنوان اقامتگاه لرد شیوا توصیف شده است[vii].

معبد " کالکا دیوی" در ایالت سند.

علاوه بر هندوها، مردم سایر ادیان نیز برای بازدید از معبد (Kalka Devi) که در غاری در منطقه "آرورا" ایالت سند پاکستان ساخته شده است، می آیند. هر ساله مردم جهت حضور در جشن ‌های مذهبی هندو ها به این مکان می آیند[viii]. این معبد یکی از مقدس ترین مکان های مذهبی هندوها است و گفته می شود که کالکان دیوی زمانی در این مکان ظاهر شده بود[ix].

معبد "شیو" در شهر پیشاور پاکستان.

معبد "شیوا" در محوطه ساختمانی به نام "گور گاتاری" در منطقه گنج در پیشاور، مرکز ایالت خیبرپختونخوا واقع شده است و کلیه امور مربوط به ساخت، تعمیر و نگهداری از آن توسط اداره باستان شناسی و ادارات مختلف حکومت این ایالت انجام می شود[x]. این معبد نیز برای هندوها بسیار حائز اهمیت تاریخی است و از سایر نقاط جهان برای بازدید می آیند. مانند هر سال، امسال در 2025 ء نیز 84 زائر هندو از هند از طریق مرز واگه به ‌پاکستان رسیدند تا در جشن سالروز تولد "سوامی شادا رام" شرکت کنند. زائران هندو که به لاهور رسیدند از معبد  منطقه میر پور ماتیلو، معبد یوگ ماتا منطقه عاقل ‌پور، معبد سادو بلا منطقه سکهر و سایر مکان‌ های مذهبی بازدید خواهند کرد[xi].

تحلیلگران معتقدند که در پاکستان معبد های هندو بسیار زیاد است، اما به دلیل تخریب مسجد بابری و سایر مساجد در هند به دست هندو های تندرو، برخی از این معبد های پاکستانی بازسازی نشدند یا به واکنش تخریب مسجد بابری و سایر مساجد در هند، از دست تندروهای مسلمانان پاکستان خراب شده و از بین رفته اند.

     منابع: